Կենսաբանություն

Մուտացիաներ

Մուտացիան գենոտիպի կայուն փոփոխությունն է, որն իրականանում է արտաքին կամ ներքին միջավայրի ազդեցության տակ:

Մուտացիաները լինում են ինքնաբուխ՝ այսինքն առաջանում են ինքնաբերաբար օրգանիզմի ողջ կյանքի ընթացքում և աջակցված՝ այսինքն գենոմի ժառանգվող փոփոխությունները, որոնք առաջանում են շրջակա միջավայրի ոչ բարենպաստ ազդեցության:

Մուտացիաների առաջացմանը հանգեցնող հիմնական պրոցեսներն են՝ ԴՆԹ-ների կրկնապատկումը:

Գոյություն ունեն մուտացիաների մի քանի դասակարգումներ՝ ըստ տարբեր չափանիշների։ Մյոլլեռը մուտացիաները բաժանել է չորս դասակարգման՝ հիպոմորֆ, ամորֆ, հակաամորֆ և նեոամորֆ: Սակայն Ժամանակակից գիտական գրականությունում օգտագործվում է առավել ֆորմալ դասակարգում, որը հիմնված է առանձին գեների, քրոմոսոմների և ամբողջական գենոմի կառուցվածքի փոփոխության բնույթի վրա։ Այդ դասակարգման շրջանակներում տարբերում են հետևյալ մուտացիաները՝ գենոմային, քրոմոսոմային և գենային:

Քրոմոսոմային մուտացիայի ժամանակ տեղի են ունենում առանձին քրոմոսոմների կառուցվածքի խոշոր փոփոխություներ։ Այդ դեպքում դիտվում է մեկ կամ մի քանի քրոմոսոմների գենետիկական նյութի կորուստ կամ կրկնապատկում ինչպես նաև առանձին քրոմոսոմների հատվածների կողմնորոշման փոփոխություն, և գենետիկական նյութի տեղափոխություն մեկ քրոմոսոմից մյուսի վրա:

Գենային մուտացիայի արդյունքում տեղի են ունենում մեկ կամ մի քանի նուկլեոտիդների փոփոխություններ, քրոմոսոմների գենետիկական նյութի կորուստ կամ կրկնապատկումներ, ներդրումներ և գենետիկական նյութի տեղափոխություն մեկ քրոմոսոմից մյուսի վրա, նաև առանձին քրոմոսոմների հատվածների կողմնորոշման փոփոխություն՝ գեների տարբեր հատվածներում, այն դեպքում, երբ մուտացիայի ազդեցության տակ փոփոխվում է միայն մեկ նուկլեոտիդ, ապա խոսքը կետային մուտացիաների մասին է։         

Գոյության կռիվ

Գոյության կռիվ — շուրջերկրյա ճանապարհորդության ընթացքում Դարվինն ուշադրություն դարձրեց օրգանիզմների բազմացման առանձնահատկությունների վրա։ Բոլոր օրգանիզմները բազմանում և սերունդ են թողնում բավականին մեծ քանակով։ Լուսնաձուկը դնում է մոտ 300 միլիոն ձկնկիթ, թառափը՝ մինչև 1 միլիոն ձկնկիթ, դոդոշը՝ մոտ 10 հազար գորտնկիթ։ Գորշ մեծամուկը տարեկան ծնում է հինգ անգամ միջին հաշվով 8-ական ձագ, որոնք էլ երեք ամսից սկսում են բազմանալ։Բազմաթիվ օրինակների հիման վրա Դարվինը եզրակացրեց, որ բնության մեջ բոլոր կենդանիները և բույսերը բազմանում են երկրաչափական պրոգրեսիայով, սակայն յուրաքանչյուր տեսակի հասուն առանձնյակների քանակությունը բնության մեջ մնում է գրեթե անփոփոխ։ Դարվինը գտնում է, որ ծնված առանձնյակների մեծ մասը մինչև սեռահասուն դառնալը ոչնչանում է, որի պատճառը բնության մեջ գործող գոյության կռիվն է։ «Գոյության կռիվ» ասելով հասկանում ենք տեսակի ներսում առանձնյակների միջև, տարբեր տեսակների առանձնյակների միջև, ինչպես նաև առանձնյակների և անօրգանական աշխարհի միջև տեղի ունեցող բարդ և բազմազան հարաբերությունները։
Դարվինը տարբերում էր գոյության կռվի երեք հիմնական ձևեր՝

• ներտեսակային
• Միջտեսակային գոյության կռիվ
• Անօրգանական աշխարհի անբարենպաստ պայմանների դեմ ընթացող գոյության կռիվ

Ներտեսակային գոյության կռիվը

• Ներտեսակային գոյության կռվի օրինակ է մրցակցությունը միևնույն տեսակի առանձնյակների միջև ապրելատեղի, սննդի համար, մրցակցություն էգին տիրանալու համար։ Օրինակ, նույն տեսակին պատկանող թռչունների և կաթնասունների արուները բազմացման շրջանում պայքարի մեջ են մտնում միմյանց հետ՝ էգին տիրանալու հնարավորության համար։  Տեսակի ներսում առանձնյակների թվաքանակի չափազանց մեծանալու դեպքում ներտեսակային գոյության կռիվը սրվում է, առանձնյակների պտղաբերությունը ընկնում է, առաջանում են համաճարակներ, արդյունքում՝ թվաքանակը փոքրանում և կարգավորվում է։ Ներտեսակային գոյության կռիվը, անշուշտ, նպաստում է տեսակների կատարելագործմանը, հարմարվածության աստիճանի բարձրացմանը այն գործոնների նկատմամբ, որոնք հարուցում են կռվի այս ձևը։

Միջտեսակային գոյության կռիվ

• Տեղի է ունենում տարբեր տեսակների պատկանող պոպուլյացիաների առանձնյակների միջև։ Այն ավելի սուր է ընթանում, եթե տեսակները պատկանում են միևնույն ցեղին, ապրում են նույն էկոլգիական պայմաններում և օգտագործում են սննդի նույն աղբյուրը։ Միջտեսակային գոյության կռվի օրինակները բազմաթիվ են։ Դրանք գիշատչի և զոհի, միջատների և միջատակեր թռչունների, մակաբույծների և տիրոջ, մշակովի բույսերի և մոլախոտերի միջև գոյություն ունեցող փոխհարաբերություններն են։

Անօրգանական աշխարհի անբարենպաստ պայմանների դեմ ընթացող գոյության կռիվ

• Անօրգանական աշխարհի անբարենպաստ պայմանների դեմ ընթացող գոյության կռվին Դարվինը մեծ դեր էր հատկացնում։ Այդ կռիվը նկատվում է տեսակի արեալի ցանկացած մասում՝ կապված արտաքին պայմանների փոփոխման հետ։ Դարվինը նշում էր, որ, օրինակ, Անգլիայում խիստ ձմռան պատճառով ոչնչացան թռչունների մոտ 80%-ը։ Ջերմության կամ խոնավության տատանումները լուրջ ազդեցություն են ունենում պոպուլյացիայի առանձնյակների վրա։ Ձմեռային քուն մտնող շատ կենդանիներ՝ երկկենցաղներ, սողուններ, կրծողներ, սակավաձյուն ձմռանը կարող են ցրտահարվել, ոչնչանալ։ Ձմռանը ջրում լուծված թթվածնի պակասից ջրավազաններում ոչնչանում են ձկները։ Լեռներում կլիմայական անբարենպաստ պայմանների դեպքում հանդիպում են հյուծված ծառեր և թփեր, թեև նրանց այլ բույսեր չեն ճնշել։ Անապատներում ապրող բույսերի տերևները ձևափոխվել են փշերի, արմատները երկարել են և այլն։

1. Գեն-Գեն - ԴՆԹ-ի նուկլեոտիդների հաջորդականություն, որը կոդավորում է որոշակի ՌՆԹ։

Գենոտիպ- Օրգանիզմի ամբողջ գենետիկական ինֆորմացիան։

քրոմոսոմներ-կորիզի գլխավոր բաղադրիչ, որը լավ է երևում բջջի բաժանման ժամանակ, և որի հիմնական ֆունկցիան ԴՆԹ-ի պահպանումն է և փոխանցումը սերնդեսերունդ

2.ֆենոտիպ-օրգանիզմի հատկնիշների արտահայտում, որը կախված է ինչպես գենոտիպի, այնպես էլ արտաքին միջավայրի գործոններից։

 դոմինանտ և ռեցեսիվ հասկացություններ

դոմինանտ-դոմիննանտը դա այն հատկանիսշն է հետեռոզիգոտ վիճակում ֆենոտիպորեն իհայտ է գալիս ճնշելով ռեցիսիֆ հատկանիշին։

ռեցեսիվ-  Ռեցեսիվ հատկանիշը հիբրիդների առաջին սերնդում չի վերանում, այլ ճնշվում է դոմինանտ ալելի կողմից և արտահայտվում է միայն հիբրիդների երկրորդ սերնդում (հոմոզիգոտ վիճակում)։

3.Մենդելի 1օրենք, նշանակությունը

Գոյություն ունեն գեների այլընտրանքային տարբերակներ, որոնք ժառանգական հատկանիշները պահպանող միավորներ են։ Օրինակ՝ ոլոռի գույնը որոշող գենը կանաչի դպեքում հանդես է գալիս մեկ, իսկ դեղինի դեպքում՝ այլ տեսակով։ Գենի այլընտրանքային տարբերակները կոչվում են ալելներ։

4.Մենդելի 2օրենք,

Ժառանգական յուրաքանչյուր հատկանիշի համար օրգանիզմը ժառանգում է 2 ալել՝ յուրաքանչյուր ծնողից մեկական։ Այս ալելները կարող են նույնը, կամ տարբեր լինել։ Այն օրգանիզմը, որն ունի միևնույն գենի 2 նույնական ալել, կոչվում է հոմոզիգոտ։ Իսկ այն օրգանիզմը, որն ունի միևնույն գենի 2 տարբեր ալելներ կոչվում է հետերոզիգոտ։

 նշանակությունը

Փաստեր բջիջների մասին

1. Բջիջը ներկայացնում է էլեմենտար կենսաբանական սիստեմա, որը կարող է ինքնուրույն գոյատևել: Ավելի վառ այդ կարողությունը ցուցադրվում է միաբջիջների դեպքում, որոնց մեկ բջիջը նույնական է մի ամբողջ օրգանիզմի և կարող է իրականացնել բոլոր այն ֆունկցիաները, որոնք անհրաժեշտ են կյանքի և գենետիկական ինֆորմացիան փոխանցելու մի սերնդից մյուսին:
2. Բազմաբջիջ օրգանիզմները կազմված են բջիջների մեծ թվից, որոնք տարբերակված են այնպես, որպեսզի կատարենք տարբեր ֆունկիաներ ավելի էֆֆեկտիվ ձևով: Այդ դեպքում մենակ որոշ բջիջներն են մասնակցում գենետիկական ինֆորմացիայի փոխանցմանը հաջորդ սերնդների, մնացածը (մեծ մասը) միայն ապահովում են օրգանիզմի կենսապահովումը:
3. Յուրաքանչյուր բջիջ սահմանափակված է շրջապատից կիսաթափանցիկ պլազմային մեմբրանայով, թողնելով պահպանել բջիջի բաղադրության քիմիական կազմի առանձնահատկությունները և կայունությունը:
4. Եթե վերցնենք չափահաս մարդու, այդ դեպքում նրա մարմնում կա մոտովորապես 100 տրիլիոն կենդանի բջիջ: Բայց միայն նրանց մեկ տասերորդն է մարդու բջիջներ: Մնացածը միկրոբներ է:
5. Ամեն մի րոպես մարդկային մարմնում մահանում է 3 000 000 բջիջ:
6. Ամեն օր չափահաս մարդու օրգանիզմը արտադրում է 300 միլիարդ նոր բջիջ:

Ֆոտոսինթեզ

Այս փոխանակությունն արտացոլում է բջջում տեղի ունեցող օրգանական նյութերի կենսասինթեզի գործընթացները: Բջիջները շրջակա միջավայրից վերցնելով իրենց կենսագործունեության համար անհրաժեշտ հարաբերականորեն պարզ մոլեկուլներ՝ և դրանցից սինթեզում են տվյալ բջջին բնորոշ և յուրահատուկ ավելի բարդ միացություններ: Այսպես, տարբեր ամինաթթուներից սինթեզվում են բազմաթիվ սպիտակուցներ, մոնոսախարիդներից կազմվում են պոլիսախարիդներ, ազոտային հիմքերն անցնում են նուկլեոտիդների մեջ, դրանցից էլ սինթեզվում են նուկլեինաթթուներ և այլն: Բջջում ընթացող նյութերի սինփեզը կոչվում է կենսասինթեզ:  Սինթեզված միացություններն օգտագործվում են բջիջների, դրանց տարբեր օրգանոիդների կառուցման, բջիջների կենսագործունեության, ինչպես նաև օգտագործված կամ քայքայված մոլեկուլները փոխարինելու համար:

Պլաստիկ փոխանակության ռեակցիաների մեջ ամենակարևոր նշանակությունն ունեցողը սպիտակուցների կենսասինթեզն է: Յուրաքանչյուր տեսակի բջիջն ունի յուրահատուկ սպիտակուցներ, որոնք բնորոշ են միայն տվյալ տեսակին: Նման սպիտակուցներ սինտեզելու հատկությունը ժառանգաբար բջջից բջիջ է անցնում, և պահպանվում է ամբողջ կյանքի ընթացքում: Բոլոր բջիջները կյանքի ընթացքում սպիտակուց են սինթեզում, քանի որ բնականոն կենսագործունեության ընթացքում սպիտակուցներն աստիճանաբար բնափոխվում են, դրանց կառուցվախքն ու ֆունկցիան խախտվում են:

Ֆոտոսինթեզ:  Երկրի վրա ապրող կենդանի օրգանիզմների համար որպես էնէրգիայի աղբյուր է ծառայում Արեգակի ճառագայթային էներգիան: Ֆոտոսինթեզը լույսի էներգիայի փոխարկումն է քիմիական կապերի էներգիայի:  Ֆոտոսինթեզ իրականացնում են բույսերի մեծ մասը, ֆոտոսինթեզող բակտերաները և կապտականաչ ջրիմուռները, որոշ նախակենդանիներ:

Բույսերի բջիջներում տեղի ունեցող ֆոտոսինթեզն արտահայտվում է հետևյալ ռեակցիայով.

6CO2 + 6H2O  ——->   C6H12O6 + 6O2

Այս գործնթացում էներգիայով աղքատ նյութերից՝ ածխածնի (IV) օքսիդից և ջրից առաջանում է էներգիայով հարուստ ածխաջուր(գլյուկոզ, C6H12O6 ), հետագայում նաև այլ օրգանական միացություններ: Ֆոտոսինթեզը բաժանվում է 2 փուլի՝ լուսային և մթնային: Լուսային փուլը ընթանում է մայն լույսի առկայության պայմաններում, իսկ մթնային փուլը կարող է իրականանալ ինչպես լուսային, այնպես էլ մթնային պայմաններում: Ֆոտոսինթեզի պրոցեսում կարևոր նշանակություն ունեն ֆոտոսինթեզող գունակները, որոնցից  բուսական օրգանիզմներում հատկապես մեծ է կանաչ գունակի՝ քլորոֆիլի դերը: Գունակները ներդրված են քլորոպլաստի գրանների մեջ և շրջապատված են սպիտակուցների, լիպիդների և այլ նյութերի մոլեկուլներով: Քլորոֆիլն իր կառուցվածքով նման է հեմոգլոբինում պարունակող հեմին, բայց այն տարբերությամբ, որ հեմում պարունակում է երկաթ, իսկ քլորոֆիլում մագնեզիում(Mg): Քլորոֆիլը հիմնականում կլանում է կարմիր և կապտամանուշակագույն լույսը, իսկ կանաչն անդրադարձնում է, որի պատճառով բույսերը հիմնականում կանաչ գույն ունեն, իհարկե, եթե դրան չեն խանգարում այլ գունակներ:

Ֆոտոսինթեզի լուսային փուլը:  Ֆոտոսինթեզը բարդ, բազմաստիճան գործընթաց է:

Այն սկսվում է քլորոպլաստը տեսանելի լույսով լուսավորվելով: Ֆոտոնը, ընկնելով քլորոֆիլի մոլեկուլի վրա, գրգռում է այն, մոլեկուլի էլեկտրոններն անցնում են էներգիական ավելի բարձր մակարդակ, այսինքն միջուկից ավելի հեռու գտնվող ուղեծրի վրա: Դրա շնորհիվ հեշտանում է էլելկտրոնների անջատումը մոլեկուլներից: Գրգռված էլեկտրոններից մեկն անցնում է փոխադրիչ մոլեկուլի վրա, որը փոխանցում է այն էլեկտրոն-փոխադրող շխթայով այլ փոխադրիչների: Պրոցեսն ուղեկցվում է էներգիայի ձևափոխմամբ, և դրա հաշվին ԱԿՖ-ից և ֆոսֆորական թթվից ԱԵՖ-սինթազ ֆերմենտի միջոցով սինթեզվում է ԱԵՖ: Առաջացած ԱԵՖ-ն ուղղվում է քլորոպլաստի այն մասերը, որտեղ ածխաջրերի սինթեզ է տեղի ունենում: Քլորոֆիլի մոլեկուլը վերականգնում է էլեկտրոնի կորուստը՝ այն վերցնելով ջրի մոլեկուլից: Էլեկտրոններ կորցնելու հետևանքով ջրի մոլեկուլներն ենթարկվում են ֆոտոլիզի.

2H2O    ——->      4H+  + 4e  +  O2

Մոլեկուլային թթվածինն անցնում է թաղանթով դիֆուզիայի եղանակով և արտամղվում մթնոլորտ: Ջրածնի իոնները (H+ ) միանալով այլ գրգռված էլեկտրոնի՝ վերածվում են ջրածնի ատոմների, որոնք միանում են փոխադրիչ մոլեկուլների հետ: Ջրածնի ատոմները նույնպես շարժվում են դեպի քլորոպլաստի այն մասը, ուր տեղի է ունենում ածշաջրերի սինթեզը:

Ալսպիսով, արեգակնային ճառագայթման էներգիան առաջացնում է 3 պրոցես՝ ջրի քայքայման հետևանքով՝ մոլեկուլային թթվածնի առաջացում, ԱԵՖ-ի սինթեզ, ատոմային ջրածնի սինթեզ: Այս 3 գործընթացները կազմում են ֆոտոսինթեզի լուսային փուլը:

Ֆոտոսինթեզի մթնային փուլ:  Ֆոտոսինթեզի հետագա ռեակցիաները կապված են ածխաջրերի առաջացման հետ: Այդ ռեակցիաներն ինչպես լույսի տակ, այնպես էլ մթության մեջ (եթե առկա են ԱԵՖ և  H) և կոչվում են մթնային փուլի ռեակցիաներ: Ֆոտոսինթեզի մթնային փուլը կազմված է մի շարք հաջորդական ֆերմենտային ռեակցիաներից: Այդ ռեակցիաների հետևանքով ածխածնի (IV) օքսիդից և ջրածնից առաջանում են ածխաջրեր: Մթնային ռեակցիաների համար անընդհատ ելանյութեր են թափանցում լուսային փուլից: Ածխածնի օքսիդը թափանցում է շրջապատի մթնոլորտից և ֆիքսվում հատուկ ֆերմենտի ռիբուլոզաբիֆոսֆատ-կարբօքսիլազի միջոցով, որի արդյունքում առաջանում է վեցածխածնային միացություն: Ռիբուլոզաբիֆոսֆատ–կարբօքսիլազ ֆերմենտը մեծ քանակությամբ գտնվում է քլորոպլաստերի պարունակության մեջ՝ ստրոմայում: Այն բնության մեջ ամենատարածված ֆերմենտներից է: Ջրածինն առաջանում է ֆոտոսինթեզի լուսային փուլում ջրի ֆոտոլիզի հետևանքով: Էներգիայի աղբյուր է ԱԵՖ-ը, որը սինթեզվում է ֆոտոսինթեզի լուսային փուլում: Այս բոլոր նյութերի շնորհիվ քլորոպլաստներում իրականանում են ածխաջրերի սինթեզը:

6CO2 + 24H  ———>      C6H12O6 + 6H2O

Առաջացած գլյուկոզից կարող են սինթեզվել այլ ածխաջրեր: Կարևոր ածխաջրերից են սախարոզը և օսլան: Տերևներից ածխաջրերը կարող են լուբով փոխադրվել հիմնականում դիսախարիդ սախարոզի ձևով, իսկ պահեստավորվում են հիմնականում պոլիսախարիդ օսլայի ձևով:

Բուսական բջիջները կարող են սինթեզել իրենց անհրաժեշտ բոլոր նյութերը: Սինթեզի համար անհրաժեշտ ազոտը, ֆոսֆորը, ծծումբը և այլ տարրեր բույսերը ստանում են հողից արմատների միջոցով:

Մարսողական համակարգ

Մարդու մարսողական համակարգը կազմված է մարսողական խողովակից և դրանից դուրս տեղադրված գեղձերից:Կերակրափողովսնունդը անցնում է ստամոքս:Ստամոքսըմարսողական խողովակի միակ հատվածն է ևկազմված է երեք բաչչինից մուտք,հատակ ևմարմին: Ստամոքսի Մուտքի և ելքի շուրջտեղակայված են օղականման խակող մկաններ: Ստամոքսումտարբերում են երեք տեսակի մկաններ օղակադիր,երկայնակիև թեք: Ստամոքսը իրականացնում է երեք գործառույթ սննդիմեխանիկական մշակում խառնում, ժամանակավոր պահում ևքիմիական մշակում ու մասնակի ներծծում: Սննդի քիմիականմշակումն ստամոքսում իրականացվում է ստամոքսա հյութիազդեթությամբ:Գեղձերը կազմված են երեք տեսակիբջիջներից մարսողական ֆերմենտներ արտադրող ,աղաթթուարտադրող և լորձ արտադրող: Բարակ աղիներըներկայացնում են մարսողական ուզու առավել երկարհատվածը,որը բաչչանում են երեք մասի տասներկու մտնյաաղի,բարակ աղի ր զստաղի: uԲարակ աղիներիառանձնահատկությունը լորձաթաղանթում ձևավորվողթավիկներն են:Բարակ աղիներում ավարտվում էսպիտակուցների, ճարպերի և ածխաջրերիմձեղքումը,և տեղիէ ունենում և տեղի է ունենում այդ նյութերի չչեղքմանարգասիքների ներծծում: Մերսումն իրականացնում են աղիներում արտադրվող աղիքային հյութը ենթաստամոքսային գեղձում արտադրվող արտադրվող: Ենթաստամոքսահյուը և լեղին: Հաստ աղիներն կազմված են  երեք հատվածից. Կույր աղի որդանման ելուստով, խթաղի և ուղիղ աղի: Բարակ և հաստ աղիներում  կան բազմաթիվ մանրէներ:Դրանցից մի մասն օգտակար է օրգանիզմին :կան մանրեներ ,որոնք  վնասակար են հանգեցնում են սպիտակուցների  նեխմանը և ածխաջրերի խմորմանը:

Արյուն (ծավալն ու բաղադրությունը)

Արյան ծավալն օրգանիզմում հարաբերական հաստատունմեծություն է և կազմում է մարմնի զանգվածի 6-8 %-ը։ 70կգկշիռ ունեցող առողջ մարդու արյան ծավալը շուրջ 5լ է։Արյան ծավալի մեծության բնականոն վիճակը կոչվումէ նորմովոլեմիա և կարող է ենթարկվել չափավորտատանումների։ Մեծ քանակությամբ հեղուկներընդունելուց հետո արյան ծավալը մեծանում է(հիպերվոլեմիա), իսկ ուժեղ քրտնազատության կամ լուծերի դեպքում կորցրածհեղուկների հաշվին այն փոքրանում է (հիպովոլէմիա)։ 

Սուր արյունահոսությունների ժամանակ արյան ծավալի 1/3 մասի միանվագկորուստը մարդու կյանքին վտանգ է սպառնում։ Ֆիզիոլոգիական հանգստիպայմաններում ծայրամասային արյան միայն 55 %-ն է գտնվում շրջանառության մեջ,իսկ մնացած 45%-ը գտնվում է արյան պահեստատեղերում։ Դրանից շուրջ 20%-ըպահեստավորված է լյարդում, 15%-ը փայծաղում, իսկ 10%-ը ենթամաշկում։ Արյանհեղուկ մասը կազմող պլազմայում կախույթի ձևով գտնվում են արյան բջիջները(ձևավոր տարրերը)։ 

Արյան բջիջները երեքնեն՝ էրիթրոցիտներ, լեյկոցիտներ և թրոմբոցիտներ։ Արյան պլազման և ձևավոր տարրերըգտնվում են որոշակի ծավալայինհարաբերության մեջ, որն արտահայտում ենհեմատոկրիտով։ Հեմատոկրիտը ամբողջականարյան մեջ արյան բջիջների գրաված ծավալնէ։ Այն որոշելու համար արյունը տեղավորումեն 100 բաժանումներ ունեցող պիպետի մեջ ևարագ ցենտրիֆուգում։ Արյան պլազման,ունենալով ավելի փոքր տեսակարար կշիռ,անջատվում էձևավոր տարրերից։ Լեյկոցիտները և թրոմբոցիտները էրիթրոցիտների համեմատությամբ ավելի թեթև են և գրավում են պլազմային էրիթրոցիտների զանգվածիսահմանային շերտը, առաջացնելով այսպես կոչված լեյկոցիտային թաղանթ։

Դալտոնիզմ

Դալտոնիզմը հիվանդություն է, որի ժամանակ հիվանդը չի կարողանում տարբերել մեկ կամ մի քանի գույներ:Դալտոնիզմը սովորաբար բնածին վիճակ է, որն առաջանում է գենետիկական արատների պատճառով: Սակայն այն կարող է դրսեորվել նաև կյանքի ընթացքում` աչքի վնասվածքի, տեսողական նյարդի հիվանդությունների պատճառով, նաև օրգանիզմի տարիքային փոփոխությունների արդյունքում: Դալտոնիզմը 18-րդ դարում առաջին անգամ նկարագրել է Ջոն Դալտոնը և 1794թ-ին ծավալուն գիրք գրել դալտոնիզմի մասին: Նա ի ծնե չէր տարբերում կարմիր և կանաչ գույնի երանգները և դա գիտակցեց միայն 26 տարեկանում, ինչից հետո էլ սկսեց ուսումնասիրել այս թեման:Գոյություն ունեն տերմիններ±±, որոնք նշանակում են գունային կուրության այս կամ այն տեսակը:Աշխարհում դալտոնիզմը տարածված է 2.8% տղամարդկանց և 0.4% կանանց մոտ:

Դալտոնիզմ

Դալտոնիզմը սովորաբար բնածին վիճակ է, որն առաջանում է գենետիկական արատների պատճառով: Սակայն այն կարող է դրսևորվել նաև կյանքի ընթացքում` աչքի վնասվածքի, տեսողական նյարդի հիվանդությունների պատճառով, նաև օրգանիզմի տարիքային փոփոխությունների արդյունքում:

Դալտոնիզմը կամ գունային կուրությունը  ոչ թե հիվանդություն է, այլ տեսողության առանձնահատկություն, երբ մարդը չի կարողանում տարբերել գույներն ու երանգները: Դալտոնիզմը XVIII  դարի վերջին առաջին անգամ նկարագրել է Ջոն Դալտոնը: Նա ի ծնե չէր տարբերում կարմիր և կանաչ գույնի երանգները և դա գիտակցեց միայն 26 տարեկանում, ինչից հետո էլ սկսեց ուսումնասիրել այս թեման:

Ինչու մարդը չի կարողանում տարբերել գույները

Աչքի ցանցենու կենտրոնական մասում տեղակայված են գունազգայուն ընկալիչներ: Դրանք նյարդային բջիջներ են, որոնց մեջ պարունակվում են գունազգայուն գունանյութերի մի քանի տեսակներ` էրիտրոլաբ, քլորոլաբ և ռոդոպսին: Գունային նորմալ տեսողությամբ մարդիկ ընկալիչներում անհրաժեշտ քանակությամբ ունեն գունային բոլոր երեք տեսակներն էլ: Դալտոնիզմով մարդկանց մոտ այս գունանյութերն ախտահարված են կամ ընդհանրապես գոյություն չունեն: Ամենից հաճախ հանդիպում է կարմիր գունանյութի արատը:

Դալտոնիզմի ժառանգական փոխանցումը պայմանավորված է X-քրոմոսոմի արատներով և գործնականում միշտ  մորից գենետիկորեն անցնում է որդուն: Դրա հետ մեկտեղ, գենը կրող կինը սովորաբար նորմալ է տեսնում, իսկ նրա որդու մոտ դալտոնիզմի առաջացման հավանականությունը 50% է կազմում: Աղջիկների մոտ գունային տեսողության խանգարումներ հազվադեպ են հանդիպում: Դրա համար նրանք պետք է ժառանգեն երկու ծնողների արատային X-քրոմոսոմները:

Դալտոնիզմի տարբեր աստիճաններով տառապում է տղամարդկանց 2-8%-ը:

Դալտոնիզմի տեսակները

Գոյություն ունեն տերմիններ±±, որոնք նշանակում են գունային կուրության այս կամ այն տեսակը:

Պրոտանոպիան թույլ չի տալիս կանաչ երանգները կարմիրից տարբերել:

Դեյտերանոպիայի դեպքում անհնար է կանաչ գույնը տարբերել կապույտից:

Կապտա-մանուշակագույն լուսապատկերի հատվածի գունային կուրությունը կոչվում է տրիտանոպիա, այն շատ հազվադեպ է հանդիպում: Հետաքրքիր է, որ նա, ով տառապում է տրիտանոպիայով, ոչ միայն չի տարբերում կապույտ գույնի երանգները, այլ նաև տառապում է, այսպես կոչված, հավկուրությամբ. մթության մեջ առարկաները վատ է տեսնում:

Գոյություն ունի դալտոնիզմի նաև չորրորդ տեսակը` աքրոմասիան: Սա  ամենածանր ձևն է, երբ մարդը, բառի բուն իմաստով, շրջապատող աշխարհն ընկալում է սև-սպիտակ գույներով:

Շնաձկները տառապում են դալտոնիզմով, այսպիսի եզրահանգման են եկել Արևմտյան Ավստրալիայի համալսարանի գիտնականները: Այս ստորջրյա գիշատիչները շուրջբոլորն ամեն ինչ սև-սպիտակ գույներով են տեսնում:

Դալտոնիզմի ախտորոշումը

Դալտոնիզմի ճիշտ ախտորոշում կայացնելու և տեսակը որոշելու համար կօգնի Ռաբկինի գունային աղյուսակը: Դա 27 գունային վանդակներ են, որոնք լցված են միևնույն պայծառության պատկերային շրջանակներով: Դրանցում զետեղված են տարբեր երանգների երկրաչափական պատկերներ և թվեր: Գունային կուրությամբ տառապող մարդը դրանք տարբերել չի կարող:

Ինչպես իմանալ, որ երեխան դալտոնիկ է

Բավական բարդ է որոշել, արդյոք երեխայի մոտ դալտոնիզմ առկա է, թե ոչ, քանի որ նա մոտ 3 տարեկանում է միայն սկսում տարբերել գույները: Պետք է ուշադրություն դարձնել, թե ինչպես է երեխան գունազարդում նկարները, օրինակ, եթե նա խոտը գունավորում է շագանակույն  կամ կարմիր երանգով, իսկ երկինքը` կանաչ: Կա ևս մեկ հետաքրքիր միջոց, որոշելու թե մանկիկի մոտ դալտոնիզմ առկա է, թե ոչ: Նրա առաջ դրեք միանման առարկաներ, օրինակ, երկու կոնֆետ: Դրանք պետք է տարբերվեն միայն գույնով, մեկը` մոխրագույն կամ սև փաթեթավորմամբ, մյուսն ավելի վառ գույնի: Սովորաբար երեխան ձգտում է գունավորին, իսկ,  եթե նա վատ է տարբերում գույները, ապա կվերցնի որը պատահի: Եթե երեխան հիմնական գույները ճիշտ չի անվանում, իսկ  բաց կանաչավուն կամ բաց վարդագույն առարկաները սպիտակ է տեսնում, դա նույնպես կասկածի տեղիք է տալիս, որ նրա մոտ գունային կուրություն է:

Գիշատչություն

Էկոլոգիայում գիշատիչ-զոհ փոխհարաբերությունները վերաբերում են ոչ միայն այնպիսի «դասական» գիշատիչներին, ինչպիսիք են առյուծները, գայլերը և նրանց զոհերը՝ նապաստակներն ու այծերը, այլ ընդգրկում են նաև թռչունների և միջատների, միջատակեր բույսերի և միջատների, գիշատիչ սնկերի և նրանց զոհերի միջև փոխազդեցությունները: Հաճախ թվում է, թե նման փոխազդեցությունների էությունը շատ պարզ է՝ մկ տեսակը սպանում է մյուսին և ուտում է նրան: Սակայն այս փոխազդեցությունները շատ բարդ են և բազմազան:

Ինչպես է բուժվում դալտոնիզմը

Ցավոք, դալտոնիզմն անբուժելի է: Գիտնականները մեկ անգամ չէ, որ փորձել են դալտոնիկների գունային առանձնահատկությունները փոխհատուցել ամեն տեսակի ակնոցների և կոնտակտային ոսպնյակների օգնությամբ, որոնք ներկված են եղել յուրահատուկ ձևով: Սակայն այս փորձերն անարդյունք են եղել, քանի որ գիտնականներին հաջողվել է միայն գունավորել պատկերը, դրա հետ մեկտեղ, նրանք չեն կարողացել հաշվի առնել մարդու գունային ընկալման հոգեֆիզիոլոգիան: Այնուամենայնիվ, գիտնականները շարունակում են  տեսողության նման առանձնահատկությունների բուժման մեթոդներ մշակել: Օրինակ, վերջերս, Վաշինգտոնի համալսարանի բժիշկները կարողացել են դալտոնիզմից բուժել երկու փորձակապիկների: Փորձարկումների ընթացքում գիտնականները կենդանիների աչքերի ցանցենու հատվածում ներմուծել են անվտանգ վիրուս, որն իր գենոմի մեջ պարունակում է գունազգայուն ընկալիչի պակասող գենը: Երկու կապիկներն էլ, փորձարկումից հետո մոխրագույն ֆոնի վրա սկսել են տարբերել կարմիր և կանաչ երանգները: Առաջիկայում գիտնականները պատրաստվում են մի շարք հետազոտություններ անցկացնել, որոնք կոչված են ապացուցելու, որ տվյալ մեթոդն անվտանգ է մարդկանց համար: Եվ այդ ժամանակ բուժման այս մեթոդը կարող է օգտագործվել դալտոնիզմով տառապող մարդկանց բուժման համար:

Ժառանգականություն

Չեխ գիտնական Գրիգոր Մենդելին հաջողվեց բացահայտել, որ ծնողների հատկանիշները` ծաղկի ձևը, գույնը և մյուս առանձնահատկությունները, ժառանգականության կայուն օրենքներով փոխանցվում են զավակներին: Ամեն մի կենդանի օրգանիզմի հիմքում բջիջն է: Բջիջներև բազմանում են, դրա համար էլ օրգանիզմն աճում է: Մենդելը ենթադրում էր, որ բջիջներում կաին մանրագույն և անտեսանելի մանիկներ, որոնք էլ կառավարում են ժառանգական հատկանիշների փոխանցումը: Այդ մասնիկները անվանեցին գեներ: Գիտնականի ենթադրությունը հաստատվեց, երբ ստեղծվեցին էլեկտրոնային մանրադիտակները, որի շնորհիվ մարդիկ կարողացան զննել ոչ միայն բջիջը, այլ նաև մանրագույն մանիկները` մոլեկուլները: Գենը ԴՆԹ-ի հսկա մոլեկուլ է: ԴՆԹ-ի ամեն մի մասնիկ հատուկ հրաման է այն մասին, թե երբ և ինչպիսի նյութ պետք է ստեղծի բջիջը: ԴՆԹ-ի մասնիկները գտնվում են բջջի կորիզում:
Եթե խաչաձևենք տարբեր ցեղի կենդանիներ կամ տարբեր սորտի բույսեր, ապա միևնույն հատկանիշի մասին բջիջներում կստացվեն երկու տեսակի հրաման: Սակայն հիբրիդների, այսինքն նման խաչաձևումներից ստացվածների, բջիջները կատարում են այդ հրամաններից միայն մեկը:Երբեմն կենդանին կամ բույսը հանկարծ ձեռք է բերում միանգամայն նոր հատկանիշներ, որ չեն ունեցել ոչ ծնողնելը, ոչ էլ նախնիները: Նշանակում է, ինչ-որ գեներում քիմիական տառերը փոխել են իրենց տեղերը և ստացվել է ուրիշ քիմիական հրաման:  Նման սխալներն ավելի հաճախակի են լինում, որբ օրգանիզմը ենթարկվում է թունավոր նյութերի կամ ռենտգենյան ու տիեզերական ճառագայթների ազդեցությանը:

Փոփոխականություն 

Փոփոխականությունը հատուկ է կենդանի օրգանիզմներին, որի պատճառով բնության մեջ չկան բոլոր հատկանիշներով նման անհատներ։  Տարբերում են ժառանգական կաղամբի աճման ձևերի ժառանգական և ոչ ժառանգական, անհատական և խմբային, որակական և քանակական, ինքնուրույն և կոռելյատիվ, նպատակադրված և ոչ նպատակադրված, հարմարվողական և ոչ հարմարվողական փոփոխականությունյան ձևեր։ ժառանգական փոփոխականությունը պայմանավորված է տարբեր մուտացյաներ և խաչասերումների ժամանակ գեների վերահամակցումների առաջացմամբ։ Ժառանգական փոփոխականությունյան վրա է հիմնված անհատական տարբերությունների ողջ բազմազանությունը, այն ընդգրկում է ինքնուրույն, կոռելյատիվ, հարմարվողական և ոչ հարմարվողական փոփոխականությունները։ Ոչ ժառանգական փոփոխականությունը ընդգրկում է այն փոփոխությունները, որոնք առաջանում են արտաքին գործոնների ներգործությունից։ Ոչ ժառանգական հատկանիշները չեն փոխանցվում ժառանգաբար և հաջորդ սերունդներում զարգանում են միայն համապատասխան պայմանների առկայության դեպքում։ Սակայն զուտ ոչ ժառանգական հատկանիշներ և հատկություններ չկան, քանի որ դրանք արտաքին միջավայրի ազդեցություններին պատասխանելու օրգանիզմների ժառանգականորեն պայմանավորված ունակության արտացոլումն են։ Ուստի, ժառանգական և ոչ ժառանգական փոփոխականություները սերտորեն կապված են միմյանց հետ։ Ուսումնասիրում են ինչպես առանձին անհատների, այնպես էլ անհատների խմբերի փոփոխականություններ։Էկոլոգիական փոփոխականություննները տարբեր վայրերում աճող կամ ապրող նույն տեսակի անհատների միջև եղած տարբերություններն են,որոնց հաճախ կոչվում են Էկոտիպեր։Կոռելյատիվ փոփոխականությունները տարբեր հատկանիշների և հատկությունների փոխադարձ կապված փոփոխությունն է, օրինակ, կապը հասակի և զանգվածի, բջիջների մեծության և բաժանման արագության միջև։ Կոռելյատիվ փոփոխականության ուսումնասիրությունը կարևոր նշանակություն ունի հնէաբանանության, մարդաբանության, սելեկցիայի և բժշկագիտության համար։ Կենդանի օրգանիզմների ժառանգականությունը և փոփոխականությունը սերտ կապված են միմյանց հետ։



Գրիգոր Մենդել

Մենդելը ծնվել է 1822թ. հուլիսի 20-ին` քաղաք Հենցենֆորդ։
 1843 թ. ավարտել է Օլմյուցի համալսարանին կից փիլիսոփայության բաժինը:1851–53 թթ. Վիեննայի համալսարանում, որպես ազատ ունկնդիր է եղել, ուսանել է ֆիզիկա, բուսաբանություն, հնէաբանություն և վերլուծական քիմիա։
1856-1863 թթ. կատարել է ոլոռի 22 սորտերի խաչասերման փորձեր։
Ստացված հիբրիդների բոլոր տիպերի քանակական հաշվառման հիման վրա ձևակերպել է ժառանգական գործոնների անկախ տեղաբաշխման և զուգակցման օրինաչափությունները, որոնք ժառանգականության մասին ուսմունքի հիմքը դարձան և հետագայում կոչվեցին Մենդելի օրենքներ։ Մենդելի հայտնագործությունները չհասկացվեցին ու չգնահատվեցին ժամանակակիցների կողմից. համընդհանուր ուշադրության արժանացան 1900 թ: Եվ միայն 1930-ական թվականներին գենետիկան և մենդելիզմը ճանաչվեցին որպես ժամանակակից դարվինիզմի հիմքը։1965 թ. համաշխարհային գիտական հասարակայնությունը մեծ շուքով նշել է Մենդելի հայտնագործությունների 100-ամյակը։

Մենդելի առաջին օրենքը

Մենդելի առաջին օրենք, Մենդելի առաջին օրենքն իրենից ներկայացնում է առաջին սերնդի միակերպության կանոնը։ Եթե խաչասերվող օրգանիզմները միմյանցից տարբերվում են մեկ հատկանիշով, ապա այդպիսի խաչասերումը կոչվում է միահիբրդիային խաչասերում:Այսպիսով, միահիբրիդային խաչասերման ժամանակ ուսումնասիրվում է միայն մեկ հատկանիշ։

Մենդելի երկրորդ օրենքը

Ճեղքավորման օրենք- առաջին սերնդի երկու հոտերոզիգոտ առանձնյակների խաչասերումից հետո երկրորդ սերնդում նկատվում է հատկանիշի ճեղքավորում որոշակի թվային հարաբերությամբ ըստ ֆենոտիպի 3:1 ըստ գենոտիպի 1:2:1
Սպիտակուցներ

Սպիտակուցները կառուցված են ամինաթթուներից: Սպիտակուցներով է կառուցված ողջ կենդանի բնությունը:Մկաններում գործում են սպիտակուցային անտեսանելի զսպանակներ:Աչքի ներքևի մակերևույթը պատված է լուսազգային սպիտակուցի շերտով:Ծովային կատվաձկան էլեկտրական օրգանում սպիտակուցային նյութերն էլեկտրականություն են արտադրում:Սպիտակուցներն են կառավարում օրգանիզմի սնուցումը, աճը,շարժումը, զգայունակությունը, գլխուղեղի աշխատանքը և այլն:Քլորոֆիլի սպիտակուցով է պայմանավորված ծառերի տերևների և այլ բույսերի կանաչ գույնը:Սպիտակուցը կլանում է արևի ճառագայթներն ու նրա էներգիայի օգնությամբ համեմատաբար պարզ նյութերից` օդի ածխաթթվական գազից ու ջրից, ստեղծում ավելի բարդ նյութեր` դրանցով կառուցելով բույսի կենդանի մարմինը:Կյանքի համար կարևոր է մեր արյան մեջ պարունակվող կարմիր սպիտակուցը` հեմոգլոբինը:Մեր  մարմնի յուրաքանչյուր բջիջ պարունակում է մոտ հազար սպիտակուց, և այդ սպիտակուցներից ամեն մեկը  կատարում է կյանքի համար կարևոր աշխատանք:

ԴՆԹ

Նուկլեինաթթուներըպոլիմերներ են, որոնց մոնոմենտները կոչվում են նուկլեոտիդներ:Այս նյութը առաջին անգամ հայտնաբերել է Ֆ.Միշերը 19-րդ դարում` բջջի միջուկում: Բջջում կան 2 տեսակ նուկլեինաթթուներ ` ԴՆԹ և ՌՆԹ: ԴՆԹ-ն ունի 2 մոլեկուլ:Նուկլեոտիդը 3 նյութից  կազմված միացություն է` ազոտական որոշակի տեսակի հիմքից, ածխաջրից և ֆոսֆորական թթվից:ԴՆԹ-ի այսպիսի կառուցվածքը 1953 թվականին առաջարկել է ամերիկացի` Ջեյմա Ուոթսոնը և անգլյացի ֆիզիկոս Ֆրենսիս Քրիկը:
ՌՆԹ-ն իր կառուցվածքով նման է ԴՆԹ-ի մեկ շղթային: ՌՆԹ-ի նուկլեոտիդներում ածխաջուրը ոչ թե դեզօքսիռիբիզոն է, այլ ռիբիզոնը, այդ պատժառով է կոչվում ՌՆԹ: Բջջում կան ՌՆԹ-ների մի քանի տեսակներ , որոնց ֆունկցիան սպիտակուցի սինթեզին մասնակցությունն է: Դրանք են փոփոխվող ՌՆԹ-ները, նրանք չափով ամենափոքրն են, իրենց են կապում ամինաթթուները: Ռիբոսոմային ՌՆԹ-ները ունեն ամենամեծ մոլեկուլները և սպիտակուցների հետ միասին ձևավորվում են ռիբոսոմներ: Նուկլեինաթթուների հիմնական ֆունկցիան սպիտակուցների կառուցվածքի մասին տեղեկության պահպանումն է, հաջորդ սերունդին փոխանցումը, ինչպես նաև սպիտակուցի սինթեզի իրականացումը: ԴՆԹ-ն ունի ինքնավերարտադրման հատկություն, որի շնորհիվ պահպանում է իր տեղեկատվությունը, իսկ ՌՆԹ-ները ապահովում են այդ տեղեկատվությունը:Նուկլեինաթթուներին է պատկանում օրգանիզմի ժառանգական հատկությունների պահպանման և փոխանցման դերը, այդ պատճառով նրան անվանում են ժառանգական նյութեր:

Փաստեր ԴՆԹ-ի մասին

ԴՆԹ-ն հանդիսանում է մեր մարմնի սխեման, և առանց նրա մենք չէինք լինի: Դա մոլեկուլ է, որը պարունակում է զարգացման համար գենետիկական ինստրուկցիա  և շարունակում է գործել ամեն մի կենդանի օրգանիզմում:

ԴՆԹ կա մեր օրգանիզմի ամեն մի բջջում, տեղեկացնելով նրան, թե ինչպիսի սպիտակուցներ արտադրել: ԴՆԹ-ն մեր բջիջներում մենք ժառանգում ենք մեր ծնողներից, դրա շնորհիվ մենք ունենք շատ նման հատկանիշներ:

Այն ունի կրկնակի պարուրի տեսք, նման մեծ պարուրաձև աստիճանի, և ամեն մի աստիճան կազմված է նուկելոիդների զույգից: Երբ ԴՆԹ-ն պատճենվում է, մեկ մեկ առաջանում են սխալներ, և այդ սխալները հայտնի են ինչպես մուտացիաներ:

Ահա մի քանի հետաքրքիր փաստեր ԴՆԹ-ի մասին, որոնք կօգնեն ձեզ ավելի լավ հասկանալ ինքներդ ձեզ:

1. Եթե դուք ստիպված լինեիք ամեն օր ութական ժամ մեկ բառ վարկյան արագությամբ տպել, ապա ձեզ պետք կգար 50 տարի, որպեսզի տպեք մարդու գենը:
2. Հարազատ քույր և եղբայրների մոտ 50% ընդհանուր գեն կա, ինչպես ծնողների և երեխաների մոտ:
3. ԴՆԹ-ն մեր ամեն մի բջջի մեջ վնասվում է օրեկան մոտովորապես 1 միլիոն անգամ: Ի հաջողություն մեզ, մեր օրգանիզմում կա նրա վերականգման դժվար համակարգ: Եթե այն  չլիներ, դա կբերեր ռակի կամ էլ բջիջների մահվան:
4. Միջազգային տիեզերական կայարնում կա կոշտ սկավառակ, անվանված «անմահության սկավառակ»: Այն պարունակում է այնպսիսի մարդկան ԴՆԹ, ինչպիսին են Լենս Արմսթրոնգը և Սիվեն Խոկինգը համաշխարհային կատաստրոֆայի դեպքում:
5. Մեր ԴՆԹ-ի 8 տոկոսը կազմված է հին վրուսներից, որոնք մի ժամանակ վարաքում էին մարդկանց:
6. Մոտովորապես 2 գրամ ԴՆԹ-ում կարելի է տեղավորել ամբողջ աշխարհի ինֆորմացիան, պահված թվային տեսքով:
7. Գիտնականները արձանագրել են դիսնեյի մուլտֆիլմի երգը(«It’s A Small World After All») բակտերիայի ԴՆԹ-ի մեջ,որը դիմացկուն է ռադիոակտիվությանը, որպեսզի միջուկային կատաստրոֆայի դեպքում ապագայում մարդիկ կամ կյանքի ուրիշ ձևերը կարողանան գտնել այն:
8. Մարդկանց ԴՆԹ-ն 99,9 տոկոսով նույն է: Տարբերությունը կազմում է մնացած 0,1 տոկոսը:
9. ԴՆԹ-ն մեր բոլոր բջիջներում կարող է ձգվել մինչև 16 միլլիարդ կիլոմետր, եթե այն բացենք: Դա մոտովորապես կազմում է Երկրից մինչև Պլուտոն և հետ հեռավորությունը:
10. Մեր ԴՆԹ-ի 50 տոկոսը նման է բանանի ԴՆԹ-ին:
11. ԴՆԹ-ի փլուզման պատճառով քիչ է հավանական, որ մենք երբևէ կկարողանանք պատճենել դինոզավրերի կամ ուրիշ նախապատմական կենդանիների:
12. Մի անգամ գերմանական ոստիկանությունը ԴՆԹ-ի նմուշներ վերցրեց ոսկերչական խանութի կողոպտման ժամանակ: Նմուշները ցույց տվեցին Խասսան և Աբբասա երկվորյակների վրա: Երկուսն էլ հերքում էին կողոպուտին իրենց մասնակցության փաստը, չնայած նրան, որ ոստիկանությունը գիտեր նրա մասին, որ նրանցից մեկը կատարել է հանցագործություն:

Ածխաջուր

Ածխաջրերը  քիմիական միացություններ են, որոնք կազմված են ածխածնից, թթվածնից և ջրածնի տարրերից։ Ածխաջուր են կոչվում, որովհետև միացության մեջ ջրածին և թթվածին տարրերը գտնվում են ջրի մոլեկուլում ունեցած համամասնությամբ։ Կառուցվածքով և քիմիական հատկություններով ունեն շաքարների բնույթ։ Սպիտակուցների և ճարպերի հետ միասին ածխաջրերը կարևոր նշանակություն ունեն մարդու և կենդանիների օրգանիզմներում: Մտնում են բուսական, կենդանական և բակտերային օրգանիզմների կազմության մեջ։ Ածխաջրերը մարդու և կենդանիների սննդի կարևոր բաղադրամաս են։ Հասուն մարդու օրգանիզմում էներգիայի կեսից ավելին առաջանում է ածխաջրերից:

Բջիջ

Գիտնականները պարզել են, որ ամեն ինչը կազմված է բջիջներից:Բջիջների մեծ մասը կարելի է տեսնել միայն մանրադիտակով:Կան նաև հսկա բջիջներ` ձկնկիթը, հատիկը կամ հավկիթը:Բջիջը սովորաբար կազմված է  կիսահեղուկ ցիտոպլազմայից և ավելի խիտ, կլոր կամ ձվաձև կորիզից:Բջջի կորիզի թաղանթում անցքեր կան:Նրանց շուրջը խմբված են ` ռիբոսոմներ: Նրանք պատրաստում են այն նյութերը, որոնցից կազմված է բջիջը,  նաև այնպիսի նյութեր , որոնց պատրաստման համար օրգանիզմին անհրաժեշտ է հենց ինքը` բջիջը: Արյան սպիտակ գնդիկների ռիբոսոմները հակաթույն են պարունակում վնասակար  մանրեների և նրանց արտադրած թույների դեմ պայքարելու համար:Իսկ արյան կարմիր գնդիկների գնդիկների ռիբոսոմները արտադրում են հեմոգլոբին, որը կարմիր է ներկում մեր արյունը և ողջ մարմնով մեկ տարածում թթվածինը:Բջիջներն անհնդատ աշխատում են, դրա համար էլ մաշվում են և մեռնում: Բջիջներն ընդհունակ են կիսվելու, և մեկից առաջանում են երկուսը:Մարդու մարմնում շատ տարբեր  բջիջներ կան:Դրանց մի մասից գոյանում են ոսկորները, մյուսներից մկանները: Այդ բջիջները կարող են կշկվել, որի շնորհիվ  էլ մենք կարողանում ենք շարժվել: Արյան կարմիր բջիջները տեղափոխում են թթվածինը:Կան նյարդային բջիջներ,որոնք ընկալում են ցավը, ջերմությունը, ցուրտը և այլն: Օրգանիզմի ամենակարևոր օրգաններից մեկն է` գլխուղեղի բջիջը: Ամեն մի բջիջ  օգնում է ավելի լավ ծառայել ամբողջ օրգանիզմին: