Անտառային նեղ կածանո զգուշությամբ առաջ էին ընթանում՝ մի խումբ հեծյալներ: Աղստևի կիրճը սեղմվեց գլխավերևում միահյուսվեցին ճյուղերը ստեղծելով բնական թունել: Թվում է՝ այդ տեղ էլ սկսվեց փակուղին և առաջանալու տեղ չկար, բայց ոչ ճանապարհը վեր ընթացավ, հետ գնացին կախված ժայռերը, անսպասելի շողշողաց կապույտ երկինքը և սարերի փեշին երևաց բավական ընդարձակ մի հարթություն: Կարճահասակ, անմորուս կրոնավորի սքեմով մարդը, որը հեծյալների առաջնորդներ էր, կանգ առավ, զննող հայացքով նայեց շեւրջը:
ՙՙՍա հենց այն է ինչ ուզում էի,- ասաց նա:- Անտառներից ու լեռներից այնկողմ անհավատներևի աչքից հեռու,այստեղ կարելի է ազատ գործել՝ չմտածելով անպաշտպան անհարգանքի ու թալանի մասին:՚՚
Նրա խորհուն հայացքի ներքո սկիզբ դրվեց հոյակապ տաճարի շինարարությանը:
Սև սքեմով այն մարդը՝ Մխիթար Գոշն էր, որի անունով էր վանքը անվանվեց ՙՙԳոշավանք՚՚:
Գոշը շտապեցնում էր վարպետներին: Տաճարի շնարարությունը պետք է ավարտվեր մեկ տարում: Հռչակավոր ՙՙԴատաստանագիրքը՚՚, այս հեռավոր մենաստանում համալսարան պետք է բացեմ, աշխարը լղվել է անարդարությամբ, մի կողմից իշխաններն ու մեծավորները, մյուս կողմից՝ Սելջուկները...
Բայց չէ՞ որ Աստված մարդկանց հավասր ստեղծեց: Տվեց դրախտ այս երկիրը և ասաց.
ՙՙԱճեցեշք և բազմեցե՛ք՚՚
Այս մտքերնեին տանջում Մխիթար Գոշին և նա ձեռնարկեց մի աննախադեպ աշխատանք՝ օրենքը ստեղծեց ըստ արդարություն, ճանարչեց մարդու բնական իրավունքը, հավասարությունը ամենքի նկատմաբ: Եթե Տերը պարտադրում է ուժից վեր աշխատանք, ապա պիտի դատվի: Դատարանում չպետք է վիարավորել ստրուկի արժանապատկվությունը, որովհետև նրանք ամենից առաջ մարդիկ էին: Օրենքը պետք է պարտադիր լինի բոլորի համար: Ոչ ոք առավելություն չպետք նէ ունենա: Բոլորը օրենքի առաջ հավասար են: Մարդկանց պետք է հասկացնել այս ամենը հազար կոկորդ է պետք որ գոռան պօրենքի ու արդարության մասին:
Եվ Մխիթարը վճռում է սեփական դպրոց հիմնել: Թո/ղ որ կրթված երիտասարդները ցրվեն աշխարհով մեկ: Միայն թե շուտ ավարտվի տաճարի շինությունը: Արդեն Հայաստանի լավագույն պատանիները լուրի են սպասում, որ հայտնվեն իրենց դպրցում: Մեծ է Գոշի հեղինակությունը: Եկավ տասներեք երրորդ դարի երկրորդ կեսը: Վաղուց օծվել է տաճարը ու արդեն հնարավոր չէ հաշվել աշակերտներին ովքեր դուրս են եկել վանքի պատերից, և ուսուցանում են ՙՙԴատաստանագիրքը՚՚: Բայց ինչ՞ փոխվեց աշխարհում: Արդարություն: ԱՄբողջ կյանք ձգտել է ինքը, նա մարդկանց օրենքը տվեց օրենքների կանոների հավբասար, բայց ամեն ինչ նույն ւը մնաց: Արաջվա պես թագավորում է բիրտ ուժը , անօրինակությունը: Չէ Աստծո երազած անաղարթ մարդը անբարիշտ է: Ինքը հոգնելն է ամեն ինրից և այժմ ուզում է կատարել վաղեմի ուխտըէ՝ գնալ երուսաղեմ ևր երկրպագել տիրոջ մասունքներին: Ու գնում է Գորշը՝ Վանքը և միաբանությունը թողնելով Աստծո հուսյին: Կիլիկան ապշեցրեց Գոշին իր ազատ կյանքով: Ամեն ուրեք Հայեր են ու ոչնչից չէն վախենում, ազատ քայլում են փողոցներում առևտու են անում: Վանքերում խաղաղ ժամերգություն է: Ինչ տեղ է դպրոց հիմնելու ուսուցանելու համար: Բայց չէ որ ինքը երազեց մեկուսի, ապահով անկյույն և Աստծո օգնությամբ կառոցեց վանքը ինչ է ուզում այլևս: Ոչ, հարկավոր է շտապել, տուն գնալ:
Ու ճանապրհ ընկավ Մխիթար Գոշը:
Հասավ Սևան: Ահա սուր գմբեթով վանքի ուրվագիծը լճի կապարափայլ արաստաղին: Բայց այդ ինչ ցնցոտիներով խումբ է ճանապարհի եզրին: Սեփ-սև են, հեռվից ասես այրվաց թղթի էջեր լինեն: Դրանք Գոշավանքի հնաբաններն են, ովքեր, լսելով իր վերադարձի մասին, եկել են ժամ առաջ դիմավորելու՝ Ամբղջովին քրջերի մեջ և սովից նիահարած: Երկարատև ճանապարհից հոգնաց, ասես միաբանների ողբալի վիճակը չնկատելով, որի պատճռնբ իր բացակայությունն էր, Գոշը դիմավորողներից հացի համար այլուր էր խնդրում, միաբանները հոգոց հանելով ողբաձայն ասում են, որտեղից, ոչինչ չունենք:
ՙՙՍա հենց այն է ինչ ուզում էի,- ասաց նա:- Անտառներից ու լեռներից այնկողմ անհավատներևի աչքից հեռու,այստեղ կարելի է ազատ գործել՝ չմտածելով անպաշտպան անհարգանքի ու թալանի մասին:՚՚
Նրա խորհուն հայացքի ներքո սկիզբ դրվեց հոյակապ տաճարի շինարարությանը:
Սև սքեմով այն մարդը՝ Մխիթար Գոշն էր, որի անունով էր վանքը անվանվեց ՙՙԳոշավանք՚՚:
Գոշը շտապեցնում էր վարպետներին: Տաճարի շնարարությունը պետք է ավարտվեր մեկ տարում: Հռչակավոր ՙՙԴատաստանագիրքը՚՚, այս հեռավոր մենաստանում համալսարան պետք է բացեմ, աշխարը լղվել է անարդարությամբ, մի կողմից իշխաններն ու մեծավորները, մյուս կողմից՝ Սելջուկները...
Բայց չէ՞ որ Աստված մարդկանց հավասր ստեղծեց: Տվեց դրախտ այս երկիրը և ասաց.
ՙՙԱճեցեշք և բազմեցե՛ք՚՚
Այս մտքերնեին տանջում Մխիթար Գոշին և նա ձեռնարկեց մի աննախադեպ աշխատանք՝ օրենքը ստեղծեց ըստ արդարություն, ճանարչեց մարդու բնական իրավունքը, հավասարությունը ամենքի նկատմաբ: Եթե Տերը պարտադրում է ուժից վեր աշխատանք, ապա պիտի դատվի: Դատարանում չպետք է վիարավորել ստրուկի արժանապատկվությունը, որովհետև նրանք ամենից առաջ մարդիկ էին: Օրենքը պետք է պարտադիր լինի բոլորի համար: Ոչ ոք առավելություն չպետք նէ ունենա: Բոլորը օրենքի առաջ հավասար են: Մարդկանց պետք է հասկացնել այս ամենը հազար կոկորդ է պետք որ գոռան պօրենքի ու արդարության մասին:
Եվ Մխիթարը վճռում է սեփական դպրոց հիմնել: Թո/ղ որ կրթված երիտասարդները ցրվեն աշխարհով մեկ: Միայն թե շուտ ավարտվի տաճարի շինությունը: Արդեն Հայաստանի լավագույն պատանիները լուրի են սպասում, որ հայտնվեն իրենց դպրցում: Մեծ է Գոշի հեղինակությունը: Եկավ տասներեք երրորդ դարի երկրորդ կեսը: Վաղուց օծվել է տաճարը ու արդեն հնարավոր չէ հաշվել աշակերտներին ովքեր դուրս են եկել վանքի պատերից, և ուսուցանում են ՙՙԴատաստանագիրքը՚՚: Բայց ինչ՞ փոխվեց աշխարհում: Արդարություն: ԱՄբողջ կյանք ձգտել է ինքը, նա մարդկանց օրենքը տվեց օրենքների կանոների հավբասար, բայց ամեն ինչ նույն ւը մնաց: Արաջվա պես թագավորում է բիրտ ուժը , անօրինակությունը: Չէ Աստծո երազած անաղարթ մարդը անբարիշտ է: Ինքը հոգնելն է ամեն ինրից և այժմ ուզում է կատարել վաղեմի ուխտըէ՝ գնալ երուսաղեմ ևր երկրպագել տիրոջ մասունքներին: Ու գնում է Գորշը՝ Վանքը և միաբանությունը թողնելով Աստծո հուսյին: Կիլիկան ապշեցրեց Գոշին իր ազատ կյանքով: Ամեն ուրեք Հայեր են ու ոչնչից չէն վախենում, ազատ քայլում են փողոցներում առևտու են անում: Վանքերում խաղաղ ժամերգություն է: Ինչ տեղ է դպրոց հիմնելու ուսուցանելու համար: Բայց չէ որ ինքը երազեց մեկուսի, ապահով անկյույն և Աստծո օգնությամբ կառոցեց վանքը ինչ է ուզում այլևս: Ոչ, հարկավոր է շտապել, տուն գնալ:
Ու ճանապրհ ընկավ Մխիթար Գոշը:
Հասավ Սևան: Ահա սուր գմբեթով վանքի ուրվագիծը լճի կապարափայլ արաստաղին: Բայց այդ ինչ ցնցոտիներով խումբ է ճանապարհի եզրին: Սեփ-սև են, հեռվից ասես այրվաց թղթի էջեր լինեն: Դրանք Գոշավանքի հնաբաններն են, ովքեր, լսելով իր վերադարձի մասին, եկել են ժամ առաջ դիմավորելու՝ Ամբղջովին քրջերի մեջ և սովից նիահարած: Երկարատև ճանապարհից հոգնաց, ասես միաբանների ողբալի վիճակը չնկատելով, որի պատճռնբ իր բացակայությունն էր, Գոշը դիմավորողներից հացի համար այլուր էր խնդրում, միաբանները հոգոց հանելով ողբաձայն ասում են, որտեղից, ոչինչ չունենք:
No comments:
Post a Comment